Vorige week deed de rechtbank uitspraak in een zaak waarin het ‘gerechtvaardigd belang’ van de verwerking van persoonsgegevens centraal stond. De Autoriteit Persoonsgegevens stelde dat een zuiver commercieel belang, geen gerechtvaardigd belang is. De rechtbank sprak dit tegen: een belangrijk besluit dat ruimte biedt aan commerciële bedrijven.
Casus: Voetbal TV vs. Autoriteit Persoonsgegevens
De rechtbank Midden-Nederland heeft op 23 november uitspraak gedaan in een zaak die door Voetbal TV was aangespannen tegen de Autoriteit Persoonsgegevens (AP).
De zaak gaat over een boete van maar liefst € 575.000,- die de AP aan Voetbal TV heeft opgelegd, omdat deze volgens de Autoriteit onrechtmatig persoonsgegevens heeft verwerkt.
De rechtbank oordeelt dat de AP het besluit om de boete op te leggen onzorgvuldig heeft genomen, waarmee de boete in zijn geheel van tafel is. Helaas voor Voetbal TV kwam deze uitspraak te laat. Voetbal TV is namelijk in september 2020 failliet verklaard.
Voor de praktijk is de zaak zeer relevant omdat de grondslag ‘gerechtvaardigd belang’ voor de verwerking van persoonsgegevens, door de rechter wordt uitgelegd.
De inhoud van de zaak
Via het online platform Voetbal TV werden amateurvoetbalwedstrijden uitgezonden. Spelers, trainers, scheidsrechters en fans konden zo wedstrijden live kijken, terugkijken, analyseren en delen.
Doordat er personen (herkenbaar) in beeld zijn, komt de privacywetgeving ook in beeld. Voor het verwerken van persoonsgegevens is immers een geldige grondslag nodig.
In artikel 6 van de AVG worden verschillende grondslagen genoemd, waaronder toestemming en gerechtvaardigd belang. Van iedereen toestemming vragen voor het verwerken van persoonsgegevens is in de praktijk vaak niet haalbaar. Daarnaast kan deze toestemming door de betrokkene weer worden ingetrokken.
Voetbal TV gaf aan dat zij een gerechtvaardigd belang had bij het verwerken van de persoonsgegevens. De Autoriteit Persoonsgegevens denkt hier anders over en nam het besluit tot het opleggen van de boete. Voetbal TV ging in beroep tegen dat besluit.
Gerechtvaardigd belang volgens de AP
De AP geeft een strikte uitleg aan het hebben van een gerechtvaardigd belang. Het moet volgens de AP een belang zijn dat in wetgeving of elders in het recht is benoemd als een rechtsbelang.
Zuiver commerciële belangen en het belang van winstmaximalisatie zijn niet specifiek genoeg en missen een dringend ‘wettelijk’ karakter. Daarom kunnen zij niet worden aangemerkt als gerechtvaardigde belangen, aldus de AP.
De activiteiten van Voetbal TV bestaan uit de verwerking van persoonsgegevens en met die verwerking verdient Voetbal TV geld. Dit is een zuiver commercieel belang en dat kan volgens de AP dus nooit een gerechtvaardigd belang zijn.
Eerder dit jaar legde de AP ook al een boete op aan de KNLTB ( de Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond), ter hoogte van EUR 525.000,- vanwege het niet hebben van een gerechtvaardigd belang. De KNLTB had adressen uit het ledenbestand verkocht om zo onder meer de verminderde inkomsten door dalende ledenaantallen te compenseren.
De KNLTB deed daarbij een beroep op de grondslag van gerechtvaardigd belang. In overweging 47 van de AVG staat namelijk expliciet genoemd dat ‘direct marketing’ als voorbeeld kan dienen van een mogelijk gerechtvaardigd belang.
De AP gaf aan dat de activiteit van de KNLTB een zuiver commercieel belang is en daarmee geen gerechtvaardigd belang. Het zou namelijk niet voorvloeien uit een (geschreven of ongeschreven) rechtsregel of rechtsbeginsel. Dezelfde strikte uitleg dus als bij Voetbal TV.
Hoe de rechtbank ernaar kijkt
De rechtbank is het niet eens met de uitleg die de AP aan een ‘gerechtvaardigd belang’ geeft. De rechtbank verwijst daarvoor naar rechtspraak van het Europese Hof van Justitie.
Uit de uitspraak Fashion ID, komen drie voorwaarden naar voren waaraan moet worden getoetst voor een geslaagd beroep op de grondslag gerechtvaardigd belang. De rechtbank zegt over de voorwaarden het volgende:
“De eerste voorwaarde is dat het belang dat eiseres nastreeft een gerechtvaardigd belang is. Als dat zo is, dan moet worden beoordeeld of de verwerking van de persoonsgegevens noodzakelijk is voor de behartiging van dat gerechtvaardigde belang, waarbij ook wordt getoetst aan de proportionaliteit en subsidiariteit: is de inbreuk voor de betrokkenen in verhouding tot het met de verwerking te dienen doel? En kan het doel niet op een minder voor de betrokkenen nadelige wijze worden bereikt? De derde voorwaarde is dat er een afweging moet plaatsvinden tussen de belangen van de verantwoordelijke en de betrokkenen.”
Aan de eerste voorwaarde is volgens de Autoriteit Persoonsgegevens door Voetbal TV niet voldaan. Er is immers sprake van een zuiver commercieel belang en dit belang is niet in de wet of ergens anders in het recht benoemd als rechtsbelang. De toets strandt volgens de AP dus direct bij de eerste voorwaarde, waardoor er aan een belangenafweging niet wordt toegekomen.
De rechtbank zegt echter dat ieder belang gerechtvaardigd kan zijn, zolang dit belang maar niet in strijd is met het recht. Een veel minder strikte interpretatie dan de AP dus.
Met de strikte toepassing die de AP hier hanteert, is er niet toegekomen aan de beoordeling zoals het Europees Hof van Justitie voorschrijft. Daardoor heeft de AP het gerechtvaardigd belang dus niet op een open en flexibele manier uitgelegd, zoals wel zou moeten.
De rechtbank oordeelt dat de AP met in achtneming van overweging 47 van de AVG - waarin zoals gezegd staat dat direct marketing een gerechtvaardigd belang kan opleveren - had moeten beoordelen of het noodzakelijk is om voor de activiteiten van Voetbal TV persoonsgegevens te verwerken.
Dit is allemaal niet gebeurd. Het besluit is daardoor onzorgvuldig genomen en de boete van tafel.
Wat kunt u met deze uitspraak?
Voor organisaties die vanuit een commercieel belang persoonsgegevens verwerken, is deze uitspraak van groot belang.
Er is hiermee meer ruimte ontstaan om op grond van een gerechtvaardigd belang persoonsgegevens te verwerken. Zolang het belang niet in strijd is met het recht, zal er aan de hand van de drie voorwaarden uit Fashion ID een belangenafweging moeten worden gemaakt.
Mocht u persoonsgegevens (willen) verwerken op basis van een gerechtvaardigd belang, motiveer dit dan voor uzelf aan de hand van de drie eerdergenoemde voorwaarden.
Blijf op de hoogte
Op de hoogte blijven van de ontwikkelingen op het gebied van ICT Recht? Meldt u zich dan nu aan voor de maandelijkse nieuwsbrief van Legalz.